Alergia to inaczej mówiąc uczulenie lub też nadwrażliwość na dany alergen. Jest to dolegliwość o patologicznym charakterze, która objawia się w postaci immunologicznej reakcji organizmu i polega na powstaniu swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Alergia może objawiać się łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.

Przyczyny alergii wynikają z nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego (immunologicznego). Alergia pojawia się, gdy nasz organizm rozpoznaje nieszkodliwy antygen znajdujący się w środowisku (np.: pyłek kwiatu) i uznają go za obcy i groźny. Uruchomiony zostaje wtedy mechanizm obronny - alergiczny, którego efektem jest stan zapalny jako odpowiedź przeciwko obcemu antygenowi.

O alergii mówi się, iż należy do „chorób cywilizacyjnych” XX i XXI wieku. Po raz pierwszy objawy alergii opisano  w wieku XVIII – katar pojawiający się po kontakcie z sianem nazwano „gorączką sienną”. Nazwę „alergia”,  zawdzięczamy natomiast wiedeńskiemu lekarzowi chorób dziecięcych Clemensowi von Piruetowi, który użył jej w 1906 r. 

Jak powstaje alergia?

Mechanizm powstawania alergii składa się z dwóch faz:

1. Faza uczulania, która rozpoczyna się gdy alergen po raz pierwszy trafia do organizmu (przez wchłonięcie, połknięcie, itp.). Wówczas pierwszą linię obrony stawiają komórki układu odpornościowego. Komórki te rozpoznają alergeny i je zapamiętują. Na podstawie zebranych informacji układ odpornościowy wytwarza dopasowane do budowy alergenu przeciwciała. Pierwszy kontakt z uczulającym składnikiem przebiega bezobjawowo, ale pamięć o nim pozostaje w organizmie.

2. Faza ponownego kontaktu organizmu z alergenem - aktywują się wówczas przeciwciała IgE związane z mastocytami i przechwytują „intruza”, z którym się łączą. Proces ten powoduje uwolnienie granulek z histaminą, które krążą po organizmie, powodując reakcję alergiczną.

Podział alergenów

Alergenem może być praktycznie każda substancja  występująca powszechnie lub sporadycznie w środowisku człowieka:

• Alergeny pokarmowe – do najczęściej uczulających należy zaliczyć: mleko, jaja, ryby, wieprzowinę, pszenicę, poziomki, owoce cytrusowe, orzechy, czekoladę. Typowe objawy to: bóle brzucha, wzdęcia, kolki, biegunka, wymioty, ulewanie, bóle głowy, obrzęk, wypryski, sucha skóra, czerwone policzki.
• Alergeny kontaktowe - przenikają do ustroju przez skórę i błony śluzowe, doprowadzając do wyprysku kontaktowego lub innych schorzeń alergicznych. Należą do nich: rośliny, kwiaty, barwniki, gumy, metale, skóra, biżuteria, maści, kosmetyki, tworzywa sztuczne i liczne chemikalia przemysłowe. Do objawów zaliczamy: szorstką skórę, suche plamy, egzemę, wysypkę, pokrzywkę, swędzenie, łuszczenie, zaczerwienienie oraz obrzęk. Warto podkreślić, że wiele alergenów z tej grupy dopiero w wyniku połączenia się z białkiem ustrojowym, nabiera zdolności uczulających.
• Alergeny zakaźne - w oddzielną grupę można ująć alergeny pochodzenia bakteryjnego, wirusowego czy grzybiczego, które powodują swoiste uczulenie organizmu.  alergicznych, np. dychałwicy .
• Leki – szczególnie antybiotyki B- laktamowe , kwas acetylosalicowy  i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Ze względu na okres ekspozycji alergeny dzieli się na:
- sezonowe (pyłek roślin, grzyby pleśniowe)
- całoroczne (roztocze kurzu domowego, alergeny zwierząt domowych)

Znaczny przyrost zachorowań na alergię w ostatnich latach jest związany z dużym postępem cywilizacyjnym, ponieważ ludzie są otaczani przez sztucznie wytwarzane, nienaturalne substancje. Niektórzy specjaliści wygłaszają hipotezy, że przesadnie przestrzegana higiena może również powodować alergie. Choroby alergiczne są powiązane z wysokim standardem życia, ponieważ w krajach rozwiniętych są znacznie powszechniejsze niż w nierozwiniętych.

Ewa Hibner-Piątek. Technik farmaceutyczny
Alicja Cichocka, Technik farmaceutyczny